Hemen cevaplayalım. Vücudumuz hiç hareket etmesek bile, 24 saat dur durak bilmeden çalışan bir fabrika gibi. Biz hissetmesek de içimizde hummalı çalışma var. Kimilerinde bu çalışma daha hızlı olurken, kimilerinde daha yavaştır. Dolayısıyla vücut daha az enerji tüketiyor. İşte vücudun bu çalışma temposuna "metabolizma hızı" deniyor. Bu hız kişiden kişiye değişiyor. Genetik yapıya, hormonlara, cinsiyete, yaşa ve hatta mevsimlere göre fark gösteriyor. Yani o çok yiyip kilo almayanların, herhangi bir sağlık sorunu yoksa, metabolizma hızları yüksek oluyor ve enerjiyi çok harcadıkları için kilo almıyorlar. Endokrin ve metabolizma uzmanı Prof. Dr. Metin Özata, bu konuda çalışmalar yapan bir hekim. Metabolizma hızı yavaş insanların; günlük hayatlarında da çok hareket etmediklerini ve beslenme düzenleri de yanlışsa fazla kilo sorunu yaşadıklarını söylüyor. Bunun için metabolizma hızını arttıracak önlemler almalarını öneriyor. Metabolizmayı hızlandırmak için az ve sık yemek yenilmeli. Yemeklerde özellikle acı biberi ve baharatı bolca kullanmak gerekiyor. Eğer diyet ve spor yapmanıza rağmen kilo verme sorunu yaşıyorsanız metabolizma hızınızı ölçün ve hormon dengenizi kontrol ettirin.
Yaş ilerledikçe de metabolizma yavaşlıyor. Her 10 yılda bir metabolizma hızı yüzde 2 azalıyor. 30 yaşından sonra ise göbeklenme başlıyor. Alınan kilolar da kolay kolay verilemiyor. Çünkü yaşla birlikte yağ miktarı artıkça metabolizma daha çok yavaşlıyor. Erkeklerin metabolizması kadınlara göre daha hızlı. Uzun boylu ve zayıf kişilerde de hız yüksek. Ergenlik döneminde ve hamilelikte de metabolizma hızı artıyor. Özata'nın anlattığına göre ruhsal durum da metabolizma hızını etkiliyor. Depresyon metabolizmayı bozuyor, yavaşlatıyor ve kilo aldırıyor. Hareketsiz yaşam da metabolizma hızını azaltıyor.
Metabolizma hızını nasıl ölçebilirsiniz?
Haris-Benedict yönteminde bazal metabolizma hızı hesaplanırken aşağıdaki formülasyon kullanılıyor. Bu şekilde yaşınıza, kilonuza ve boyunuza göre vücudunuzun kaç kalori harcayacağını öğrenebilirsiniz. Ortalama hız 1500 kaloridir. Bunun üzerinde ya da altında çıkması metabolizmanınız yavaş veya hızlı olduğunu gösterir.
Erkeklerin metabolizma hızı için: 66,5 + (13,75 x kilonuz) + (5,03 x boyunuz) - (6,75 x yaşınız)
Kadınların metobolizma hızı için: 655,1 + ( 9,56 x kilonuz) + (1,85 x boyunuz) - (4,68 x yaşınız)
'Metabolizma neden yavaştır ve nasıl hızlandırılabilir?
Bazı insanların genetik olarak metabolizması yavaştır. Hormonlar da metabolizma hızını etkiler. Mesela, tiroid hormonu, erkeklik hormonu büyüme hormonu, stres hormonu olarak bilinen adranelin ve noradrenalin hormonları metabolizma hızını artırır. Nedensiz yere kilo alıyorsanız bu hormonlarınızı ölçtürün. Çünkü özellikle troid hormonunda yaşanan dengesizlikten dolayı kilo alanların sayısı ülkemizde oldukça fazla. Prof. Dr. Metin Özata kilo veremeyen hastalarında en çok insülin, tiroit, prolaktin gibi hormonlarda bozukluk gördüğünü söylüyor.
Beslenme şekli metabolizma hızını etkiler. Özellikle kötü beslenme metabolizmayı yavaşlatır. Bu sebeple beyaz ekmek, patates (patates püresi ve kızartması), pirinç pilavı, beyaz makarna yemeyin. Bunların yerine tam buğday ekmeği, kepekli ekmek, bulgur pilavı, haşlanmış sebze veya bakliyat yemeği, kepekli ya da ıspanaklı makarna yiyin. Akşamları çok yemekten kaçının. Sabah mutlaka kahvaltı yapın.
Kola ve gazoz yerine su için. Tatlı yerine meyve yiyin. Bol bol su için. Günde 2-2,5 litre su tüketin.
Baharatlar özellikle kırmızı acı biber ve hardal metabolizmayı hızlandırır. Proteinli gıdalar daha tok tutar ve metabolizma hızını arttırır. Yeşil metabolizmayı hızlandırmak için faydalıdır.
Yeterli kalsiyum alın (brokoli, badem, kabak, koyu renkli sebzeler, süt, yoğurt ve peynir).
Yüksek glisemik indeksli gıdalardan yani kan şekerini çok yükselten gıdalardan uzak durun.
Uzun açlık da süreleri metabolizma hızını azaltır. Piyasada satılan bitki, sebze ve meyve hapları metabolizmayı hızlandırmıyor. Bu tür ürünlerin klinik olarak test edilmesi gerekiyor.
Ortamın sıcak olması, hastalık hali, ateş ve enfeksiyon metabolizma hızını azaltır.
Kas kitlenizi arttırmak için spor yapın. Spor yapmaya vakit bulamıyorsanız el ve kollarınızı hareket ettirin. Olduğunuz yerde zıplamak ve kollarınızı iki yana açıp dairesel hareketler yapmak gibi.
Her gün yarım saat yürüyün ve iyi uyuyun.
Kayıt tarihi
Konu: Metabolizma hızı nedir ve nasıl artırılır? 
