Yüzyıllar öncesinden ufak parça kumaşları değerlendirmek amacıyla kumaşların birleştirilmesiyle çeşitli örtüler üretilmiştir. Ortaya çıkarılan örtülere zamanla desenler şekiller verme ihtiyacı duyulmuş ve daha sonra emek isteyen bu iş bir sanata dönüşmüştür. Savaş ve yokluk zamanlarının getirdiği bir psikoloji ve etkileşim ile şekillenen bu çalışmalar tüm ülkelerde farklı sentezlerle uygulanan ve yamadan sanata uzanan bir gelişim süreci izlemiştir. Günümüze kadar ulaşan bu sanat kırkyamayla ilgili yabancı yayınlardan dolayı patchwork adıyla dilimize geçmiştir. Kırkyama kumaş birleştirme tekniklerinin tümüdür.
Yabancı bir isimle anılsa da kırkyama büyük annelerimizin elinde gelişen bir sanattır. Adına kırkyama kırkpare veya yamalı bohça da denilen sanat dalı günümüzde yeniden ve eskisine nazaran daha fazla rağbet görmektedir. Kırkyama günümüzde hiç kullanılmamış kumaşlarla yapılan yaşam standardına ve son gelişmelere ayak uyduran modern bir sanat görünümündedir.
Çeşitli kumaş parçalarının belli motifler oluşturacak şekilde dikilmesi veya aplike edilmesidir. Günümüzde gerek Anadolu’da gerekse birçok şehirde uygulanmaktadır. Fakat başta Amerika olmak üzere diğer Avrupa ülkeleri bunu bir tür sanayi haline getirdiğinden bizlere yabancı bir sanat gibi lanse edilmektedir. Kullanılan malzemeler model kitaplar hatta kumaşlar dışardan temin edilmiş olarak piyasada satılmaktadır.
KULLANILAN MALZEMELER
Kumaşlar: Sentetik olmayan kumaşlar kullanılmalıdır. Poplin patiska pazen tafta ve keten türleri sık dokunuşlu kumaşlar kullanılır. Kumaşlar kesinlikle yıkanıp ütülendikten sonra kullanılır. Boyayan ve içi ekoseli kumaşlardan randıman alınmaz.
Diğer Malzemeler: Makas toplu iğne çeşitli renklerde iplikleri mezura kesme panosu döner bıçak cetvel makas kağıt makinesi met kırkyama makası kırkyama cetveli. Ayrıca kutusu malzemeleri çeşitli kumaşlar elyaf astar nakış ipliği çeşitli kurdele dantel gibi süsleme malzemeleri…
KULLANILDIĞI ALANLAR
Yatak örtüleri pikeleryorganlar minderler yastıklar koltuk şalları salon takımları mutfak ve banyo takımları bebek takımları çantalar yelekler ceketler…
Günümüzde kırkyama (patchwork) ile çeşitli örtüler yastıklar minderler çantalar giysiler gözlük ve telefon kılıfları vs. gibi günlük yaşamdaki ihtiyaçları karşılayan birçok eşya yapılabilmektedir. Bizim kültürümüzde yakın bir zamana kadar kırkyama sanat olarak kabul edilmezken son dönemlerde gidişat değişmiş bu işi sanatsal ifadelerle yansıtan sanatçılar yetişmeye başlamıştır.
TÜRLERİ
• Elde Kağıtlı Çalışma:Genellikle geometrik şekiller kullanılır.Kağıtdaki modellerin kalıp olarak kullanılarak kumaşları birbirine kaynaştırarak elde dikme tekniğidir.
• Kalıplı Çalışmalar: Modellerin kalıplarının çıkartılması ve makinede dikilmesiyle oluşur.
• Şerit Çalışmaları: Belli ölçüde kesilen şeritlerin modele uygun bizimde dikilmesi.
• Kare ve Üçgen Çalışma: Kesilen kare ve üçgenlerin birleştirilmesiyle oluşturulan modellerdir.
• Aplike Çeşitleri: Çiçek desenleri hayvan desenleri celtic vitray ve İran aplikesi gibi çeşitli aplike dikim çeşitleri vardır. Bu modellerin zemin kumaşa monte edilmesi ve biye ile bezenmesi ile oluşur.
• Makinede Kağıtlı Çalışma:Modelli kağıdın üzerine kumaş konarak makinede dikilir.
Kırkyamanın desenlerine göre de kendi içinde grupları vardır. Genellikle dışardan gelen kitaplardan yararlanıldığı için çoğu desen ismi yabancı dildedir. Bunların Türkçe’ye çevirisi olarak kullanılanlardan bazıları nine patch – dokuzlu parça crazy – çılgın gibi şekillerine bakılarak isim verilen desenlerdir.
YAPILIŞI
Yapım aşamaları kesmedikme bordür ütüleme katmanlama yorganlama biye saklamayıkama sergileme...
Kesme; aplike haricinde bütün kumaşlar kesme panosu üzerinde cetvel yardımı ile kırkyama makası kullanılarak kesilir. Kumaşlar daima boy ipliğine katlanır ve kesilir. Bir enine bir boyuna kesilmiş kumaşlar birbirine dikilirken mutlaka enine kesilen kumaş esneyecektir. Met üstünde birkaç kat kumaşı aynı anda kesebilirsiniz. Şerit keserken makine ayağınız dikme payı olarak hesap edilir.Kalıplı çalışmalarda pay vererek kesilir. Blok ölçülerinin tutması kenar ve köşelerinin tutması için parçaların düzgün kesilmesi gerekir.
Dikme; elde kağıtlı çalışma çırpma sistemiyle aplike elde gizli baskı tekniği ile veya makinede sarma tekniği ile diğerleri de makinede düz olarak dikilir. İplik rengi çeşitli kumaşlar birleştiği için ortak uygun bir renk olmalıdır. Kırkyamada teğelleme yapmayız. Bizim için teğel toplu iğnelerimizdir. Toplu iğneler kumaşa makineye dikey gelecek şekilde tutturulur. Blok birleşimlerinde kumaş kat yerleri bir bloğunki sağa bakıyorsa diğeri sola yatırılmalı ki çizgileri birbirini tutsun. Dikilen parçalara daima tırnak ütüsü yapılır.
Bordür; hazırlanan bloklar istenirse bordürlerle birleştirilir. Düz şeritler veya parçalarla birleştirilmiş şeritler blokları ayırır ve çerçeveler. Ayrıca ebat büyütmekte de kullanılır. Şeritlerde önce karşılıklı iki kısa kenar sonra karşılıklı iki uzun kenar dikilir. Kenar bordür çeşitleri çoğaltarak kullanma zevkinize bağlıdır.
Ütü; minik bloklara tırnak ütüsü yapılır. Dikilen bloklar önce tersinden dikişler dışa gelecek şekilde daha sonra yüzünden kuvvetli ütülenir.
Katmanlama; düz bir satıha ütülenen astar kumaşı düzgün bir şekilde serilir. Üstüne kullanacağınız elyaf yerleştirilir. Daha sonra yaptığınız kırkyama örtünüzü elyafın üstüne yerleştirilir. Sıkıca üstünden çengelli iğnelerle iğnelenir yorganlamaya hazırlanmış olur.
Yorganlama; örtünüzün katlarını bir arada tutmaya ve modelinize desen vermede gelinen aşamadır. Yorganlama çizilen desen veya blok birleştirmelerinin etrafından olmak üzere minik teğeller halinde yapılır. Ayrıca makinede yorganlama ayağı ile de yapılabilir. Yorganlama örtünün ya orta yerinden başlar ya da kenar kısmından başlayarak devam edilir. Potluk yaptığında çengelli iğneler çıkartılır tekrardan düzeltilerek işleme devam edilir. Yorganlama on iki numaralı nakış ipliği veya bulunabilinirse yorganlama ipi ile yapılır. Başlangıç ipliğini düğümlemeden başlanır ve ilk ipliği sabitlenir. İpliği astara geçecek şekilde yorganlanır. Bitirirken düğümlemeden sabitleyerek bitirilir. Üstteki yorganlama ile alttaki yorganlama deseni aynı olmalıdır.
Biye: yorganlama işi bittikten sonra kenarları düzgün kesilerek biye ile kapatılmasıdır. İster alttan üste çevirebilir isterseniz üstten alta çevirip dikebilirsiniz.
Saklama; rulo halinde düzgün katlayıp kuru rutubetsiz bir ortamda yaptığınız çalışmayı saklayabilirsiniz.
Yıkama; düzgün ve sağlam dikilen örtüleriniz yıkandığında fazla yıpranmaz. Ama elde yıkama ya da makinenin narin programında yıkama tercih edilmelidir.
Sergileme; örtülerinizi sergilemek için duvara tablo gibi asmak gerekir. Örtünüzün ağırlığını taşıyacak cinste eşit aralıklarla şeritler hazırlayıp dikin ; bunlardan asın.
Kumaşlar malzemeleri astar elyaf ve kırkyama modeli olduktan sonra istenen modelin uygulamaması söz konusu değildir. Kumaşların bu sanatsal birleşimi bir tablo gibi ihtişamı yansıtabilirler...
Kayıt tarihi
Konu: KıRkYama(PatcHwoRk) NediR 
